Voordat wij verder gaan met de achtergrond van de orquesta típica’s, wil ik eerst aandacht besteden aan de kleinere ensembles waarin de gitaar een prominente rol speelde.

Zoals besproken in mijn vorige blog bestonden de allereerste tango-ensembles uit viool, zang, fluit en gitaar. Deze instrumenten waren destijds gemakkelijk voorhanden. Het is belangrijk om te beseffen dat tangomuziek een smeltkroes is van de vele culturen die samenkwamen in Buenos Aires, vooral door de immigranten uit Europa die een beter leven zochten in Argentinië. Zij arriveerden per schip en brachten hun instrumenten mee, zoals gitaar, fluit en viool. Dit waren relatief gemakkelijk mee te nemen instrumenten. De piano verscheen pas op het toneel toen de welgestelde burgerij interesse kreeg in het genre, want een piano was een kostbaar instrument. Ook de bandoneon kwam pas later, overgebracht vanuit Duitsland.

De gitaar was het instrument bij uitstek voor het begeleiden van liedjes. Toen de grote orkesten opkwamen, verdwenen de kleinere ensembles echter niet. Zij floreerden in de kleinere theaters en cafés, omdat de beperkte akoestiek het lastig maakte om een grote zaal vol dansers te begeleiden.

Cuarteto tipico

Er zijn prachtige opnames van bekende orkestleiders die, naast hun populaire orkesten, ook in duo, trio of kwartet speelden met gitaar. Een goed voorbeeld hiervan is het ensemble van bandoneonist Aníbal Troilo en de meestergitarist Roberto Grela. Zij voegden de lager gestemde guitarrón en de contrabas toe, waarmee een cuarteto típico ontstond. Door deze toevoegingen kregen beide solisten meer vrijheid in hun rol. Na de dood van Troilo ging Grela verder met de legendarische bandoneonist Leopoldo Federico.

Roberto Grela’s speelstijl werd sterk beïnvloed door Django Reinhardt, de beroemde gitarist van de Hot Club de France. Deze invloed kwam vooral tot uiting in zijn harmonieën en akkoordgebruik, even als in zijn spel met een plectrum, wat de klank en timing een extra dimensie gaf. Daarnaast werd Grela beïnvloed door Braziliaanse muziek, die regelmatig in cafés en kleine theaters werd gespeeld. Sterker nog, een set bestond vaak uit een mix van tango, folklore en Braziliaanse muziek.

De samenwerking tussen Troilo en Grela ontstond naar aanleiding van een theatertour waarbij het budget te beperkt was om een volledig orkest in te huren. Deze twee musici hebben een oeuvre opgebouwd dat tot op de dag van vandaag als een belangrijke bron van inspiratie dient. Wat bijzonder is, is dat zij stukken speelden die ook in groot orkestsetting werden uitgevoerd. Dit principe doet denken aan de jazz, waarbij een ‘standard’ bestaande uit melodie en akkoordenschema in allerlei bezettingen gespeeld kan worden.

Cuarteto de guitarras

Roberto Grela (1913-1992) was een van de meest invloedrijke gitaristen in de geschiedenis van de tango. Geboren in Buenos Aires, ontwikkelde hij al op jonge leeftijd een passie voor muziek en begon gitaar te spelen, wat uiteindelijk zou leiden tot een prominente rol in de Argentijnse muziekwereld.

Naast zijn samenwerking met de bandoneonisten Aníbal Troilo en Leopoldo Federico, richtte Roberto Grela in 1962 zijn eigen gitaarkwartet op, bekend als ‘El Cuarteto de Roberto Grela’. In dit kwartet speelden getalenteerde gitaristen, waaronder Ubaldo de Lío, die vaak als tweede gitarist optrad. Dit kwartet speelde een cruciale rol in de verdere ontwikkeling van de gitaar binnen de tango en bood Grela een belangrijk platform om zijn muzikale visie te realiseren.

Het gitaarkwartet van Grela speelde niet alleen traditionele tango’s maar experimenteerde ook met andere ritmes en invloeden, zoals de milonga, folklore en zelfs elementen uit de jazz, wat bijdroeg aan de verrijking van het tango-idioom. Dit alles maakte het kwartet tot een pionier in het gebruik van de gitaar binnen de tango, en het inspireerde vele toekomstige musici om de gitaar een prominente rol te geven in hun eigen tango-ensembles.

Hieronder kun je een opname bekijken waarin je duidelijk het effect van het gebruik van een plectrum en het karakteristieke fraseren van een melodie kunt waarnemen.

El Cuarteto de Roberto Grela

Er is nog zoveel meer te vertellen over de ontwikkeling van de gitaar in de tango, evenals over de verschillende ensembles en spelers! Tussen de besprekingen van de orkesten door zal ik daarom regelmatig een gitarist, nummer of tijdperk uitlichten.